แม่น้ำบางปะกง ถือเป็นแม่น้ำที่มีความสำคัญมากที่สุดสายหนึ่งของประเทศไทย มีต้นกำเนิดจากแม่น้ำนครนายกไหลมาบรรจบกับแม่น้ำปราจีนบุรีที่อำเภอบ้านสร้างจังหวัดปราจีนบุรี และไหลลงสู่อ่าวไทยที่จังหวัดฉะเชิงเทรา ความยาวทั้งหมด 122 กิโลเมตร มีพื้นที่ลุ่มน้ำเกือบ 8000 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่จังหวัด ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี  สระแก้ว ชลบุรี และสมุทรปราการ ที่สำคัญแม่น้ำบางปะกงเป็นแหล่งส่งกำลังบำรุงน้ำจืดที่หล่อเลี้ยงพื้นที่เกษตรกรรมกว่าห้าล้านไร่ เป็นแหล่งกำเนิดความหลากหลายทางชีวภาพ ความหลากหลายของระบบนิเวศ รวมทั้งแหล่งกำเนิดข้าวปลาธัญญาหารที่สำคัญของประเทศ โดยเฉพาะจังหวัดฉะเชิงเทราที่มีชื่อเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า แปดริ้ว ลำพังชื่อแปดริ้วก็สะท้อนความอุดมสมบูรณ์ในพื้นที่ลุ่มน้ำบางปะกงได้อย่างดี เพราะเป็นชื่อที่มีที่มาจากการนำเอาปลาช่อนตัวโตจากแม่น้ำบางปะกง มาผ่าออกได้ถึง แปดริ้ว เสียดายเด็ก ๆ รุ่นนี้ไม่มีโอกาสได้เห็นปลาช่อนแปดริ้ว ตัวจริง เสียแล้ว ข่าวคราวการจับปลาดุกยักษ์ได้ที่แม่น้ำบางปะกงเมื่อเร็ว ๆ นี้ได้สร้างความฮือฮาให้กับชาวบ้านมาก แต่นี่เป็นสิ่งสะท้อนว่าปลาดุกยักษ์ไม่ใช่ของแปลกในสมัยก่อน เพราะปลาดุกตัวโตแบบนี้เป็นเรื่องธรรมดาที่ชาวบ้านลุ่มน้ำบางปะกงเห็นอยู่ทุกวัน แต่ความหายากในสมัยนี้จึงกลายเป็นของแปลกไป

อาศัยที่อาจารย์ยักษ์เป็นคนแปดริ้ว จึงมีโอกาสได้สัมผัส สัมพันธ์กับความอุดมสมบูรณ์ของชีวิตริมสายน้ำบางปะกงได้ดี ปลาช่อนหนัก 2กิโล กุ้งแม่น้ำตัวเดียวเลี้ยงคนได้ทั้งบ้าน   ตอนเด็ก ๆ จำได้ว่า เวลาแม่ตั้งหม้อต้มน้ำ แล้วเรียกให้อาจารย์ยักษ์ไปจับกุ้งจับปลามาต้ม เพียงน้ำเดือด อาจารย์ยักษ์ก็กลับบ้านพร้อมกับกุ้งกับปลาที่เลี้ยงคนเป็นสิบ ๆ คนให้อิ่มหนำสำราญได้ เรียกได้ว่ามีตลาดสดอาหารทะเลอยู่ริมรั้ว ไม่ต้องซื้อหา และมีเพียงพอให้ทุกบ้าน จากเอกสารบันทึกพบว่า แม่น้ำบางปะกงเป็นที่อยู่อาศัยของปลาชนิดต่าง ๆ มากกว่า 26 ชนิด ที่ขึ้นชื่อคือ ปลาดุก ปลากด ปลากระเบน ปลากะพง รวมทั้งปลาที่คนสมัยนี้ไม่รู้จักแล้ว เช่น ปลาเผาะ ปลาสายยู ปลามังกง  สำหรับปลามังกงนั้นตามตำนานเล่าว่า เป็นที่มาของชื่อ บางปะกง ที่เพี้ยนมาจากคำว่า บางมังกง แหล่งของปลามังกงนั่นเอง นอกจากกุ้งหอยปูปลาที่อุดมสมบูรณ์แล้ว บริเวณป่าชายเลนของเมืองแปดริ้วยังเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์และนกนานาชนิด หลายชนิดกำลังสูญพันธุ์ กลายเป็นสัตว์หาดูยาก อาทิ นกกาน้ำ นกแสก นกกระเต็น ค้างคาวแม่ไก่  รวมทั้งปลาโลมาอิรวดีที่เป็นเอกลักษณ์แห่งเมืองแปดริ้ว แปดริ้วยังเป็นแหล่งผัก ผลไม้นานาชนิด โดยเฉพาะมะม่วง มีพันธุ์มะม่วงเป็นร้อย ๆ สายพันธุ์ นอกจากนี้แปดริ้วยังเป็นแหล่งกำเนิดพันธุ์ข้าวไทยที่มีชื่อเสียงหลายสายพันธุ์ ที่รู้จักกันดีคือข้าวหอมมะลิ 105

ทั้งหมดคือความอุดมสมบูรณ์และความรุ่งโรจน์ในอดีตของแม่น้ำบางปะกง หลังจากที่ประเทศไทยเข้าสู่แผน “พัฒนาแห่งชาติ” และชาวบ้านเริ่มรู้จักใช้ปุ๋ยเคมี แม่น้ำบางปะกงก็กลายเป็นแหล่งระบายของเสียที่สำคัญของทั้งภาคเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม ไนโตรเจน ส่วนผสมสำคัญของปุ๋ยเคมี ที่แปรสภาพเป็นไนไตรท์ กลายเป็นอาวุธสำคัญที่ฆ่าชีวิตของสัตว์น้ำ ไนไตรท์มีสภาพเหมือนน้ำกรดที่กัดผิวสัตว์น้ำให้เป็นแผลเหวอะหวะ จนหายใจไม่ได้ ก่อนปุ๋ยเคมีเข้ามาครอบครองที่นาไทย กุ้งหอยปูปลา กบเขียด ก็จะมีความสุข อาศัยทุ่งนาเป็นแหล่งพักพิงให้ร่มเงา  เป็นแหล่งวางไข่ แต่กรดจากปุ๋ยเคมีเป็นตัวการสำคัญในการ “ฆ่า”สรรพสิ่งมีชีวิตเหล่านี้ให้หมดไปจากทุ่งนา มิหนำซ้ำ น้ำเสียจากอุตสาหกรรม สารปนเปื้อนต่าง ๆ รวมทั้งขยะ ของเสียจากครัวเรือน ยังถูกระบายลงสู่แม่น้ำบางปะกงจนกลายเป็นคูน้ำขนาดใหญ่ประจำเมืองไป

คงเป็นเรื่องน่าเศร้าถ้าคนแปดริ้ว เจ้าของบ้านลุ่มน้ำบางปะกง สายน้ำอันศักดิ์สิทธิ์ที่มีอดีตอันรุ่งโรจน์จะปล่อยปละละเลยสายน้ำของตนเอง ให้มีสภาพเหมือนคูระบายน้ำ ทางผ่านของขยะของเสีย เพราะเท่ากับคนแปดริ้วกำลัง “ฆ่าตัวตาย” แต่โชคดีคนแปดริ้ว จำนวนมากหลุดออกมาจาก ยุคแห่งความโง่เขลา ไม่ยอมเดินหน้าตามแผน “พัฒนาความโง่”แต่ยอมถอยหลังเข้าครรลองคลองธรรม เคลื่อนขบวนคาราวาน ทัพช้าง ทัพม้า ร่วมร้องเพลง “รักษ์ไม่จางที่บางปะกง”ฟื้นคืนชีวิตให้กับสายน้ำอันศักดิ์สิทธิ์นี้ ให้เป็นแบบอย่างแก่ลุ่มน้ำอื่น สร้างต้นแบบภารกิจ “ยุทธการถอยหลังเข้าคลอง”ทั่วประเทศ

“อาจารย์ยักษ์ มหา’ลัยคอกหมู”