โพธิวิชชาลัย นวัตกรรมทางการศึกษาแห่งพอเพียงและความยั่งยืน

ในขณะที่สถาบันการศึกษาชั้นนำของโลกตะวันตกกำลังแข่งกันชูธง คำว่า Sustainability “ความยั่งยืน” หน่วยงานวิจัยทุกหน่วยงานทุ่มเทเงินมหาศาลเพื่อค้นหาคำตอบว่าจะทำให้โลกยั่งยืนได้อย่างไร แต่ลึกลงไปในวิธีการหาความยั่งยืนก็ยังยืนอยู่บนพื้นฐานของการหา “เทคนิควิธีการ” มิใช่หา “จิตวิญญาณ” อันเป็นองค์ประกอบพื้นฐานที่สำคัญที่สุดของ “ความยั่งยืน” ขณะนี้โลกตะวันตกยอมรับแล้วว่าสุดท้ายของกระบวนการที่ก่อให้เกิด “โลกาภิวัตน์” คือ ต้นกำเนิดของ“โลกาวินาศ” ที่มาของการเผาผลาญ ทำลายล้างทรัพยากรทั้งมวล ระบบนิเวศของโลกที่ทรงประสิทธิภาพสูงสุด และเชื่อว่าเมื่อมนุษย์สร้าง “โลกาภิวัตน์” ด้วยเทคโนโลยีได้ มนุษย์ก็สามารถสร้าง “ความยั่งยืน” ด้วยเทคโนโลยีได้เช่นเดียวกัน นี่คือเส้นทางของการหา ความยั่งยืน ในมโนทัศน์ของตะวันตก

โพธิวิชชาลัย ที่ตำบลหนองหมากฝ้าย อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว ก่อกำเนิดขึ้นแล้วบนเส้นทางของการสร้างความยั่งยืน ด้วยมโนทัศน์ที่แตกต่าง มิใช่ด้วยการแสวงหา “เทคโนโลยี” แต่ด้วยการสร้าง ความยั่งยืน บนพื้นฐานของ “จิตวิญญาณ” อันเป็นรากฐานทางอารยธรรมตะวันออกที่มองว่า มนุษย์ คือ ส่วนหนึ่งของธรรมชาติ ความสมดุลของมนุษย์สะท้อนความสมดุลของธรรมชาติ ธรรมชาติที่ไม่สมดุล ดังเช่นที่เป็นอยู่ทุกวันนี้ บ่งบอกถึงสภาวะที่ผิดปกติของมนุษย์เอง การสร้างความยั่งยืนที่แท้จริงไม่อาจสร้างด้วยเทคโนโลยี แต่ต้องเป็นการสร้างที่มาจาก “ภายใน” ของมนุษย์ และ ภายในที่รู้จัก “พอ” เท่านั้น ที่จะนำความยั่งยืนมาสู่มนุษย์ได้ ด้วยเหตุนี้ โพธิวิชชาลัยจึงไม่ได้สะท้อนภาพของมหาวิทยาลัยที่คนทั่วไปรู้จัก มีอาคาร มีห้องเรียน มีเทคโนโลยีทันสมัย แต่กลับผลิต ผู้ทำลาย มากกว่า ผู้สร้าง ผลิตคน อกตัญญู ทิ้งพ่อทิ้งแม่ มากกว่าคน กตัญญู อันถือเป็นความล้มเหลวที่ปฏิเสธไม่ได้ของการศึกษาไทยร่วม 50 ปีที่ผ่านมา ที่โพธิวิชชาลัย มี นาข้าว มีไร่อ้อย มีชวดนา (นาริมคลองที่น้ำท่วมถึง) มีป่า มีควาย มีบ้านดิน มีลำธาร มีสายน้ำ เป็นห้องเรียน ทั้งหมดสะท้อนวิถีที่ผูกพันเป็นหนึ่งเดียวกับธรรมชาติแวดล้อมอันเป็นเงื่อนไขในการสร้าง “ภายใน” ให้เกิดสมดุลกลมกลืนกับธรรมชาติ โพธิวิชชาลัย ซึ่งแปลว่า “สถานที่แห่งแสงสว่างที่จะสร้างพลังแห่งปัญญาอันยิ่งใหญ่” จึงไม่ได้ก่อเกิดมาเพื่อมุ่งเน้นในการสร้าง “วิทยา” แต่มุ่งเน้นในการสร้าง “วิชชา” ที่กอรปด้วยทั้งคุณธรรม และความรู้ เพราะเป็นที่ประจักษ์แล้วว่า “วิทยา” ที่ขาด “ปัญญา” ขาด “คุณธรรม” กำลังนำพาโลกใบนี้ไปสู่ยุค “โลกาวินาศ” อย่างไม่มีทางเลี่ยง

ปฏิเสธไม่ได้ว่า การก่อกำเนิดของโพธิวิชชาลัย อันเป็นนวัตกรรมทางการศึกษาเพื่อความพอเพียงและความยั่งยืนบนฐานคิดที่แตกต่าง ได้สร้างคำถามมากมายจากผู้ที่เรียกตนเองว่า ผู้รู้ แต่ติดกรอบคิดของการศึกษาตะวันตกว่า ถอยหลังเข้าคลองหรือเปล่า โลกไปถึงไหนแล้ว ดูเหมือนว่า “เรือแห่งวิทยา” ลำนี้ได้พาผู้คนส่วนใหญ่เดินทางมาไกล ไกลเสียจนกระทั่งแทบจำไม่ได้ว่า “เรือแห่งวิชชา” ที่ผู้คนหลายคนได้เคยล่องอาศัยอย่างมีความสุข หน้าตาเป็นอย่างไร โพธิวิชชาลัยกำลังสร้าง “เรือแห่งวิชชา” ให้ผู้คนได้เห็นเป็นแบบอย่างอีกครั้ง