การศึกษาปฐมวัย : สวนสนุกบนปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง 2

ในฉบับที่แล้วเราพูดถึงตัวอย่างของการเรียนระดับปฐมวัยในโรงเรียนอนุบาลวัฒนานครที่ทำเอาดอกเตอร์ทางการศึกษาต้อง “งงงวย” กลับไปพลิกตำราฝรั่งไม่ทัน แต่ผลลัพธ์ที่ได้คือ เด็กๆ สนุก อยากมาโรงเรียนทุกวัน สุขภาพดี แถมทำอะไรที่เด็กโรงเรียนอื่นๆ หรือแม้กระทั่งผู้ใหญ่เองก็ทำไม่เป็นเสียแล้ว เด็กๆ โรงเรียนอนุบาลวัฒนานครถูกปลดปล่อยออกมาจาก “คอก” ที่เป็นห้องสี่เหลี่ยมแคบๆ ออกมาสู่โลกของการเรียนรู้ที่แท้จริงกับการสัมผัสกับธรรมชาติ ได้ทำได้สร้าง จริงๆ กับฐานเรียนรู้ 25 ฐาน ที่พัฒนาฝึกฝนให้เยาวชนน้อยๆ ร่วม 423 ชีวิตได้เติบโตเรียนรู้สิ่งสำคัญๆ ของการเป็น “มนุษย์” ถึง 5 เรื่อง

1 การพึ่งตนเองโดยพื้นฐาน
นักเรียนเรียนรู้กระบวนการในการพึ่งตนเองตั้งแต่การปลูกข้าว การตำข้าว การฝัดข้าว การหุงหาอาหาร การรู้จักปลูกผักที่สะอาดปราศจากสารพิษ โดยการใช้ปุ๋ยชีวภาพที่ทำขึ้นเอง รู้จักทำถ่าน รู้วิชาช่าง สามารถช่วยเหลือตนเองในการสร้างเครื่องใช้ไม้สอย ผลิตน้ำยาเอนกประสงค์ ทั้งน้ำยาล้างจาน แชมพู สบู่ที่ใช้ดูแลความสะอาดของร่างกาย เสื้อผ้า เครื่องใช้ในครัวเรือน ความรู้และการรู้จักพึ่งตนเองข้างต้นมิใช่เป็นความรู้ที่ท่องจากตำราแต่เป็นความรู้ที่ผ่านกระบวนการปฎิบัติจริง จากฐานเรียนรู้ต่างๆ อาทิ ครัวสมุนไพร คนมีน้ำยา ปุ๋ยสะอาด ข้าวกล้องอนามัย ข้าวหุงมหัศจรรย์ ฐานช่างน้อยนักประดิษฐ์ แปลงผัก แปลงนา การทอเสื่อ เป็นต้น

2 การดูแลสุขภาพ
โรงเรียนอนุบาลวัฒนานครอยู่บนเส้นทางของความสำเร็จในการหยุดเครื่องดื่ม อาหารขยะที่แพร่ระบาดอยู่ในหมู่เยาวชน โดยการฝึกฝนให้เด็กๆ เริ่มเรียนรู้การดูแลสุขภาพด้วยการกินอาหารที่มีประโยชน์จากการลงมือทำเอง การกินข้าวกล้อง กินผลไม้สดๆ ผักสดๆ ที่ปราศจากสารพิษ กลายเป็นวิถีชีวิตประจำวันของเด็กๆ ทุกคนในโรงเรียน น้ำฝาง น้ำกระเจี๊ยบ น้ำตะไคร้ ถูกแทนที่เครื่องดื่มที่ทำลายสุขภาพอย่างสิ้นเชิง ปัจจุบันโรงเรียนหยุดจำหน่ายน้ำอัดลมทุกชนิด และทำขนมที่ได้จากผลผลิตของโรงเรียนให้นักเรียนทานซึ่งสะอาด และสด ผู้ปกครองเห็นสุขภาพพลานามัย ของลูกหลานดีขึ้นอย่างชัดเจน ภูมิแพ้เริ่มหายไป เด็กๆ มีโอกาสอยู่กลางแจ้ง ออกกำลังกายกลางแจ้งมากขึ้น จากการลงฐานในช่วงบ่าย

3 วัฒนธรรมไทย และวิถีชีวิตไทย
ฐานเรียนรู้หลายฐานออกแบบเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้วัฒนธรรมและวิถีชีวิตไทย เช่น ฐานภูมิปัญญาไทย ฐานบุปผามาลัย ชมรมพุทธดอกบัวบาน ที่เน้นความรู้ความเข้าใจเรื่อง พุทธศาสนา การตักบาตร การทำสมาธิ การเป็นพุทธศาสนิกชนที่ดี นอกจากนี้ฐานกล้วย กล้วย ซึ่งนอกจากนักเรียนจะได้ประโยชน์จากกล้วยในเรื่องอาหารการกินแล้ว นักเรียนยังเรียนรู้การใช้ใบกล้วยในการทำกระทง การทำบายศรี เป็นสื่อการเรียนรู้วัฒนธรรมไทยและวิถีชีวิตไทย นักเรียนยังเรียนรู้วิธีการฝัดข้าวจาก ฐานข้าวกล้องอนามัย ซึ่งวัฒนธรรมฝัดข้าวแทบจะหมดไปจากแผ่นดินไทยแล้ว

4 การดูแลและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
บรรยากาศ ต้นไม้ และ ลำน้ำล้อมรอบฐานเรียนรู้ได้สร้างกระบวนการเรียนรู้เรื่องธรรมชาติ ระบบนิเวศ การดูแล และการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ที่นักเรียนสามารถสัมผัสได้จริง ฐานหลายฐานได้ถอดแนวคิดพระราชดำริเรื่อง ป่า ดิน น้ำ มาไว้เป็นฐานเรียนรู้ในลักษณะเขียนตำราบนพื้นโลก เช่น ฐาน ป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง ไม้ 5 ระดับ ที่ใช้ทฤษฎี “การปลูกป่าโดยไม่ต้องปลูก” การดูแลป่าด้วยระบบ “ป่าเปียก” ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ฐานร่องน้ำสารพัดประโยชน์ยังเป็นฐานเรียนรู้ในเรื่องของการกักเก็บน้ำ การระบายน้ำ การใช้ร่องน้ำเป็นตัวนำความชุ่มชื้นให้กับต้นไม้ และเป็นที่อยู่ของสัตว์น้ำ พืชน้ำ นานาชนิด เป็นฐานการเรียนรู้ด้านวิทยาศาสตร์ และนิเวศวิทยาที่ดีเยี่ยม ฐานพฤกษศาสตร์น้อยยังใช้เป็นฐานการเรียนรู้พันธุ์พืชและการอนุรักษ์พันธุ์พืชชนิดต่างๆ

5 การพัฒนาจิต คุณธรรม จริยธรรม และการทำงานร่วมกัน
ฐานเรียนรู้อีกหลายฐานที่ส่งเสริมการพัฒนาจิต คุณธรรม จริยธรรม และการทำงานร่วมกัน เช่น ฐานสะพานคุณธรรม ซึ่งใช้สะพานเป็นสื่อนำเสนอหัวข้อธรรมะ คำคมสุภาษิต คำพังเพย ฐานชมรมพุทธดอกบัวบานที่มีกิจกรรมการบันทึกความดีคนรอบข้าง การทำสมาธิ ฐานสหกรณ์น้อย นอกจากเป็นฐานที่เน้นเรียนรู้การทำงานเป็นหมู่คณะ ยังเป็นฐานที่เสริมสร้างลักษณะนิสัยให้รู้จักประหยัด และรู้จักออม

ให้หลับตานึกภาพว่า ถ้าเยาวชนปฐมวัยของประเทศไทยทุกคนผ่านกระบวนการเรียนรู้ใน เบ้าหลอม แบบใหม่นี้ ประเทศไทยจะเต็มไปด้วยผู้ใหญ่ที่มีความรู้ มีคุณธรรม มากมายขนาดไหน เรือประเทศไทย ที่กำลังจะจม ในวันนี้ คงมีโอกาสได้ พลิกฟื้น คืนชีวิตกลับมาใหม่อย่างแน่นอน