ยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนเครือข่ายเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน 1

     หัวข้อข้างต้นเป็นชื่อวิชาหนึ่งที่นักศึกษาปริญญาโทและเอกการศึกษาปฐมวัย แห่งมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒได้เข้ามาขอความรู้จากผู้นำชาวบ้านในลักษณะ้ที่น่าทึ่งก็เกิดขึ้น ถึงขั้นเปลี่ยนความคิด เปลี่ยนจิตสำนึกและนำเอาไปใช้จริงก็ก่อรูปขึ้น ดร.สุจินดา อาจารย์เจ้าของวิชาให้ข้อสรุปตอนท้ายว่า “ตั้งแต่เปิดโครงการนี้และพานักศึกษาตระเวนดูงานศึกษาเรียนรู้มา 7 ปี เพิ่งจะเจอ ของจริง ครั้งนี้เป็นครั้งแรก”

     กลุ่มนักศึกษา 28 คน เริ่มต้นเข้ามาศึกษาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงที่ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติมาบเอื้อง อันถือว่าเป็นศูนย์กำเนิดเครือข่ายเพื่อการพัฒนาแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงตามรอยเท้าองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ที่มาบเอื้องนักศึกษาทุกคนต้องตื่นตั้งแต่ตี 5 เรียนรู้ภาคทฤษฎี และทักษะการพึ่งตนเอง ใช้ชีวิต 3 วัน เรียนรู้วิชาสามัญ ทำอยู่ ทำกิน ทำใช้ และสิ่งที่เป็นพื้นฐานที่สุดสำหรับการพัฒนาประเทศ ดิน น้ำ ป่า จากนั้นนักศึกษาทั้งหมดได้มีโอกาสเข้ามาสังเกตการณ์การประชุมเครือข่ายของมูลนิธิกสิกรรมธรรมชาติที่ประกอบด้วยการรวมตัวของศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงทั่วประเทศร่วม 40 ศูนย์ ที่ศูนย์เรียนรู้กสิกรรมธรรมชาติแม่สิน อำเภอศรีสัชชนาลัย จังหวัดสุโขทัย 2 วันโดยมีตัวแทนจากศูนย์ต่างๆ ร่วม 100 คน เรียนรู้วิธีการขับเคลื่อนของเครือข่ายจนเกิดขบวนที่เป็นจริง และกำลังเติบโตก้าวเดินไป จากการศึกษานอกห้องเรียนเพียง 5 วันโดยใช้ตำราชีวิต ความเข้าใจ “ยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนเครือข่ายเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน” ปรากฏเด่นชัดยิ่งกว่าการอ่านตำราใดๆ  ยุทธศาสตร์ ในภาษาง่ายๆ คือ การตีให้ถูกที่คัน กลัดกระดุมให้ถูกเม็ด และหลักการกำหนดยุทธศาสตร์ง่ายๆ แต่ลึกซึ้ง คือหลัก “รู้เรา รู้เขา รู้สถานการณ์ รู้ฟ้าดิน”

• รู้เรา รู้ว่า ลักษณะทางกายภาพ ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม จารีตประเพณี ประเทศไทยคือ อะไร ประเทศไทยเป็นพื้นที่เกษตร มีชายฝั่งติดทะเลยาวถึง 1,500 ไมล์ หรือ 2,400 กิโลเมตร รู้ว่าท้องถิ่นทางใต้มีฐานทรัพยากรอะไร ประชาชนมีอาชีพหลักอะไร วัฒนธรรมความเชื่อคืออะไร ทางเหนือแตกต่างจากทางใต้ ทางอีสานอย่างไร เรามีจุดเด่นอะไร เราเป็นประเทศเกษตรกรรม และความพยายามเปลี่ยนให้ประเทศเป็นอุตสาหกรรมตามกระแสโลกนั้นถูกต้องหรือไม่ ก่อให้เกิดผลอะไร
• รู้เขา ต้องรู้ว่า ท่างกลางกระแสโลก กระแสโลกาภิวัตน์ที่เชี่ยวกราก เราต้องต่อสู้อยู่กับใคร ประเทศไทยอยู่ท่ามกลางอะไร ใครต้องการอะไรจากเรา และจะมาเอาอะไรจากเรา เอาอย่างไร
• รู้สถานการณ์ ต้องรู้ว่าสถานการณ์ ณ ขณะนี้ไม่มีอะไรยั่งยืน ภัยพิบัติที่รุมล้อมประเทศอยู่ทั้ง 4 ด้าน ภัยธรรมชาติที่แปรปรวนก่อให้เกิดฐานทรัพยากรที่ไม่ยั่งยืน ภัยโรคระบาด ภัยจากเศรษฐกิจที่ผู้คนยากจนลง ข้าวยากหมากแพง จนก่อให้เกิดภัยความขัดแย้งจนเป็นสงคราม เราจะอยู่ท่ามกลางสถานการณ์อย่างนี้อย่างไร
• รู้ฟ้าดิน ต้องรู้ว่าสภาวะธรรมชาติของประเทศเป็นอย่างไร “ฟ้า” และ “ดิน” ของประเทศเป็นอย่างไร ประเทศไทยอยู่ในเขตร้อนชื้น มีแสงแดดตลอดทั้งปี มีพืชพรรณธรรมชาติ มีระบบนิเวศ มีความร้อน ความชื้น มีฝน มีน้ำที่เป็นลักษณะเฉพาะของประเทศ การตามฟ้าดินประเทศอื่นก่อให้เกิดผลเสียอย่างไร

     หลัก 4 หลักข้างต้นทำให้เรารู้ว่า กระดุมเม็ดแรก ของเราอยู่ที่ไหน ถ้าติดกระดุมเม็ดแรกถูก เม็ดต่อไปก็จะถูกต้อง แต่ถ้ากระดุมเม็ดแรกติดผิด เม็ดต่อไปก็จะผิดอย่างช่วยไม่ได้

     นี่เป็นคำตอบที่ทำให้เรารู้ว่า การกำหนดยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศ ที่ผ่านมาเป็นอย่างไร จาก ปี 2504-2550 ที่เรามีแผนพัฒนาประเทศมาถึง 10 ฉบับ เกือบ 50 ปี ของการพัฒนา เรา “เหลืออะไร” เราติดกระดุมเม็ดแรกผิดหรือเปล่า ตอนนี้เราติดกระดุมเม็ดที่ 10 ก็ยังไม่เข้าที่สักที เราจะติดกระดุมเม็ดต่อไป หรือ ไปปลดกระดุมเม็ดแรกให้เข้าที่ หาคำตอบได้ฉบับหน้า